Urlop wypoczynkowy – prawa pracownika i obowiązki pracodawcy

Nawet od bardzo lubianej pracy trzeba czasem odpocząć. Dlatego każdy zatrudniony ma prawo do urlopu i wypoczynku. Jest ono gwarantowane i opisane w Kodeksie pracy, do którego często będę się tutaj odwoływać.

Z tego wpisu dowiesz się:

• jak obliczyć przysługujący Ci urlop wypoczynkowy,
• jakie są Twoje prawa urlopowe,
• jakie obowiązki ma pracodawca w związku z urlopem,
• z czym się wiąże odwołanie urlopu – dla Ciebie i dla pracodawcy.

1. Ile dni urlopu Ci przysługuje?

Zgodnie z Kodeksem pracy, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, przysługuje mu 20 dni roboczych urlopu w roku kalendarzowym. Jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat, przysługuje mu 26 dni roboczych urlopu w roku kalendarzowym.
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do określonego wymiaru urlopu wypoczynkowego, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.

Oprócz stażu pracy do okresu zatrudnienia wlicza się również okresy ukończonej nauki w:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkole zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkoły policealnej – 6 lat,
• szkoły wyższej – 8 lat.

WAŻNE: okresy te nie podlegają sumowaniu.
podstawa prawna: art. 152 – 173 Ustawy – Kodeks pracy z dnia 26.06.1974 (Dz.U. 1998 nr 21 poz. 94 tekst ujedn.)

Jeżeli u danego pracodawcy rozpoczynasz zatrudnienie w trakcie roku kalendarzowego, a nie 1 stycznia, to przysługujące dni urlopu oblicza się proporcjonalnie, zaokrąglając zawsze w górę, czyli na korzyść pracownika.

Przykład
Pracownik rozpoczyna zatrudnienie 1 sierpnia. Obecnie ma ukończoną szkołę policealną, 9 miesięcy zatrudnienia u jednego pracodawcy, 24 miesiące u drugiego i 31 miesięcy u trzeciego, razem 5 lat i 4 miesiące. Staż pracy do wyliczenia urlopu wynosi zatem 6 lat z racji wykształcenia oraz ponad 5 lat zatrudnienia, co daje razem 11 lat i uprawnia do 26 dni urlopu w pełnym roku kalendarzowym.
Aby wyliczyć dni urlopu przysługujące w danym roku kalendarzowym u nowego pracodawcy, należy pełen wymiar urlopu podzielić na 12 miesięcy i przemnożyć przez 5 miesięcy (od sierpnia do grudnia): 26:12*5=10,83, co daje 11 dni urlopu.

2. Urlop wypoczynkowy – obowiązki pracodawcy i prawa pracownika

Urlop wypoczynkowy jest uprawnieniem każdego pracownika zdefiniowanym jako coroczny, płatny, nieprzerwany okres zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy w danym zakładzie pracy, przysługujący pracownikowi w celu wypoczynku i regeneracji sił.

Aby pracownik mógł regularnie korzystać z tego prawa, pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Niemniej jednak urlop niewykorzystany w danym roku kalendarzowym nie przepada, ale przechodzi na rok kolejny do wykorzystania przez pracownika.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Jeżeli pracodawca nie sporządza planu urlopu wówczas ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. W każdym przypadku pracodawca jest zobowiązany wziąć pod uwagę wniosek pracownika i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.

Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Dwutygodniowy urlop wypoczynkowy każdy pracownik powinien odbywać co najmniej raz w roku.

Nie ma przepisu, który jednoznacznie zabraniałby pracy u innego pracodawcy na urlopie wypoczynkowym. Istnieją jednak pewne ustawowe ograniczenia dotyczące pracy pracownika w czasie jego odpoczynku. Przekroczenie tych ograniczeń może spowodować, że pracodawca ukarze pracownika. Może to nawet doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy.
podstawa prawna: art. 152 – 173 Ustawy – Kodeks pracy z dnia 26.06.1974 (Dz.U. 1998 nr 21 poz. 94 tekst ujedn.)

3. Odwołanie urlopu

Niestety i takie sytuacje w życiu się zdarzają: nagłe zachorowanie lub odejście osoby na podobnym stanowisku, awaria, kontrola itp. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu jednak tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Taka decyzja musi zostać prawidłowo uzasadniona, m.in. koniecznością usunięcia awarii urządzeń, niespodziewaną kontrolą dotyczącą stanowiska pracy danego pracownika czy zagrożeniem życia bądź zdrowia osób postronnych.
Odwołanie pracownika z urlopu odbywa się w drodze jednostronnej decyzji pracodawcy. Aby jednak było ono dopuszczalne, muszą zostać spełnione następujące warunki:

• wystąpienie szczególnych okoliczności nieprzewidzianych w chwili rozpoczynania urlopu;
• nieobecność pracownika w pracy mogąca spowodować poważne zakłócenia w procesie pracy.

WAŻNE! Decyzja pracodawcy jest obligatoryjna dla pracownika. Pracownik ma obowiązek podporządkować się tej decyzji, nawet jeżeli w jego ocenie jest ona niezasadna. Niestety w obecnie obowiązującym stanie prawnym zignorowanie polecenia pracodawcy naraża pracownika na negatywne konsekwencje związane z opuszczeniem miejsca pracy bez usprawiedliwienia – co może doprowadzić nawet do dyscyplinarnego rozwiązania umowy o pracę. W przypadku, gdy pracownik uzna, że decyzja taka została podjęta niezasadnie, ma prawo skierować sprawę do sądu pracy, jako sprawę o mobbing czy dyskryminację.

W razie odwołania pracownika z urlopu pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu, np.

• opłaconych biletów lotniczych,
• zarezerwowanych noclegów,
• kosztów związanych z przejazdem pracownika i jego rodziny,
• kosztów straconego wypoczynku, jeżeli nie został on zwrócony przez organizatora.

podstawa prawna: art. 152 – 173 Ustawy – Kodeks pracy z dnia 26.06.1974 (Dz.U. 1998 nr 21 poz. 94 tekst ujedn.)